Ondanks Belgische onafhankelijkheid toch nog een tiendaagse veldtocht

J.Jelgerhuis Rienkz, Slag bij Ravels, Stadscollectie Tilburg

De Tiendaagse Veldtocht, die plaatsvond van 2 tot en met 12 augustus is 1831, is een vrij onbekend begrip. Het was een inval van het Nederlandse leger in het zuiderland België, omdat deze zich afgescheiden had van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De opdrachtgever voor de inval was koning Willem I. Peter Rietbergen en Tom Verschaffel, auteurs van 'Broedertwist. België en Nederland en de erfenis van 1830' schrijven ook over de Tiendaagse Veldtocht.

De inval vanuit Nederland kwam eigenlijk als mosterd na de maaltijd. Bijna een jaar eerder, op 4 oktober 1830, werd immers de onafhankelijkheid van België al uitgeroepen. In de zomer van 1831 kreeg België zelfs een eigen koning die op 21 juli werd ingehuldigd. Koning Willem I legde zich er niet bij neer en in plaats van ontwapenen, stelde hij een nieuw leger samen. Vanuit verontwaardiging evenals een enthousiasme, vooral vanuit het Noorden, meldde zich een groot aantal vrijwilligers. Zo waren er studenten, dichters en dominees die te veld trokken om de Belgen mores te leren.

Aan de grens onder Breda en Eindhoven waren al enkele maanden de legers in gereedheid gebracht. De veldslag begon bij Turnhout, Baarle-Hertog en Ravels. ‘De slag bij Ravels’ werd volgens Rietbergen en Verschaffel bruikbaar in de nationale propaganda vanwege de actieve deelname van de kroonpins Willem en prins Frederik. In de buurt van Antwerpen waren gevechten omdat de bevoorrading van het Nederlandse leger daar veilig gesteld moest worden. Er vielen slachtoffers onder de Belgen, die door hen als ‘slachtpartij’ in de Belgische propaganda werd voorgesteld. Andere plaatsen die betrokken werden bij de Tiendaagse Veldtocht waren Geel, Diest, Beringen en Hasselt. De slag bij Ravels, de slag bij Hasselt, volgens Verschaffel en Rietbergen nauwelijks ‘slagen’ te noemen. Veeleer was het een reeks van warrige schermutselingen. De Belgen boden immers weinig weerstand. 

J.W. Pieneman, De overgave bij Hasselt. Stadscollectie Tilburg

In Leuven werd de strijd beëindigd. Al vanaf 9 augustus was er een Franse interventie waar noch koning Willem I en de regering geen oorlog mee wilden hebben. Het Franse leger werd door de Belgische bevolking met enthousiasme onthaald. Kroonprins Willem, aanvoerder van het Nederlandse leger, beloofde Leuven te sparen als de Belgische soldaten zich zouden terugtrekken. Bij wijze van eer mocht prins Willem mocht zelfs een triomfantelijke intocht in Leuven houden. Een week later werd hij in Dan Haag en Amsterdam als een held onthaald.

De oorlog, die slechts tien dagen duurde, was voorbij. Aan de Nederlandse kant waren er 130 soldaten gesneuveld. Vanuit Nederlands perspectief was de veldtocht als een militair succes te beschouwen, volgens Rietveld en Verschaffel. België had nauwelijks een leger en bood weinig weerstand volgens beide auteurs. Naast enthousiasme in eigen land had de veldslag echter niet veel opgeleverd. Limburg werd weliswaar aan Nederland toegewezen en Luxemburg werd verdeeld onder België en Nederland.

Na deze Tiendaagse Veldtocht en de definitieve afscheiding van België, ondervond koning Willem I steun en was er een nationalistische reflex van de Nederlanders. Om het verlies van België werd niet al te zeer getreurd. Sterker nog, de stemming was behoorlijk anti-Belgisch. België zelf viel volgens de auteurs ten prooi aan een golf van enthousiasme en vaderlandsliefde.

Auteur: Petra Robben, MA-student Open Universiteit, doet onderzoek naar uitingen van nationalisme bij Nederland en België rondom de Tiendaagse Veldtocht in 1831. Daarnaast is Petra Robben beheerder van de stadscollectie bij Stadsmuseum Tilburg.

Nationale gevoelens bij Tiendaagse Veldtocht 1831?

Het Verenigd Koninkrijk 1815-1830

Bron Wikipedia.org

In hoeverre waren er overeenkomsten en verschillen tussen de nationale gevoelens bij België en Nederland rondom de Tiendaagse Veldtocht in 1831? zo luidt mijn onderzoekvraag voor een paper in de Masteropleiding van de Open Universiteit.

Ik ga een vergelijking maken tussen België en Nederland aan de hand van egodocumenten, krantenartikelen en gelegenheidsgeschriften. Aan het einde van deze zomermaanden wil ik het klaar hebben. Mooi zou zijn als ik met mijn werkstuk synchroon loop met de periode 2 tot en met 12 augustus, de tien dagen waarop Nederlandse legeronderdelen de onafhankelijkheid van België bestreden.

Koning Willem I kreeg in 1815 de opdracht om België, Nederland en Luxemburg tot één verenigd koninkrijk te maken: een eenheidsstaat als buffer tegen andere Europese mogendheden. Tot aan 1830 hield het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden stand. Toen waren de Belgen het zat: ze wilden zich afscheiden vanwege onder andere de door de Hollandse koning opgelegde religie en eenheidstaal. De Belgen vochten voor hun onafhankelijkheid gedurende het najaar van 1830 en het voorjaar van 1831. Hun inzet werd al snel beloond: ze kregen hun eigen koning Leopold in juli 1831.

Mijn onderzoek ben ik begonnen met twee kranten in de periode van medio juli tot en met eind augustus 1831. Ik heb gekozen voor de landelijke Nederlandsche Staatscourant en de provinciale Noord-Brabander. Deze doorzoek ik op termen Belg, vaderland, natie, nationalisme, vlaggen en feest. Het is leuk werk en het levert al aardig wat informatie op waarmee ik de hoofdvraag van mijn onderzoek kan beantwoorden.

Zo voelden de Belgen voelden zich verbonden met hun nieuwe koning, die zij beschouwden als de 'uitverkorene der natie'. De nationale vlaggen gingen uit, zo blijkt uit de Noord-Brabander van 20 juli 1831. Bij de intocht van de kersverse koning werden vaderlandse liederen gezongen en wapperden de nationale vlaggen , schrijft de Noord-Brabander van 23 juli. Uit de Nederlandsche Staatscourant van 21 juli blijkt dat de grenzen van België en Nederland opnieuw bepaald werden, waarmee Koning Willem I van Holland het allesbehalve eens was.

Koning Willem I regeerde van 1813 tot 1839

Bron Wikipedia.org

Dat ook Noord-Brabanders werden opgeroepen een bijdrage te leveren aan het vaderland, blijkt uit de kranten van 23 en 25 juli. Er zou een tentoonstelling worden samengesteld waarin de Noordbrabanders giften konden doen. Ondanks dat ze veel geleden hadden in de roerige afgelopen jaren, hoopte de staat dat ze een offer wilden brengen ten dienste van het vaderland.

Op 26 juli is te lezen in de nationale staatskrant dat de nieuwe koning van België was ingehuldigd. De nationale onafhankelijkheid moest geluk brengen aan het Belgische volk. De koning hoopte op rust voor de Belgen. Er waren immers al vele opofferingen geweest. 'In plaats van zelf een Belg te worden, had Willem I ons tot Hollanders willen maken, zo luidde de beschuldiging van koning Leopold. De koning van het inmiddels onverenigde koninkrijk had aan het eind van de maand juli nog altijd bezwaren.

Hoewel ik pas enkele kranten heb bekeken, lijkt het erop dat er in zowel België als Nederland al wel gevoelens van vaderlandsliefde en zelfbewustzijn ten aanzien van de eigen natie waren.


Auteur: Petra Robben, MA-student Open Universiteit, doet onderzoek naar uitingen van nationalisme bij Nederland en België rondom de Tiendaagse Veldtocht in 1831. Daarnaast is zij beheerder van de stadscollectie bij Stadsmuseum Tilburg.