'Wunderlich' gedicht over de Tiendaagse Veldtocht

Chr. Wunderlich. Gedicht over de Tiendaagse Veldtocht

'Eendragt de Magt...'

Een wonderlijk gedicht vond ik vandaag in het Stadsarchief van Amsterdam. Met dank aan de digitalisering, want vanuit een vakantieadres in Oostenrijk is het archief in het thuisland toch toegankelijk!

Om grip te krijgen op het Nederlandse fanatisme tijdens de Tiendaagse Veldtocht zoek ik naar uitingen van patriottisme en nationalisme (hoewel nog iets te vroeg qua periodisering). De Belgische historica Els Witte deed al eerder onderzoek naar kranten en constateerde dat scheldproza eerder bij de lagere bevolking gezocht moest worden. Toch meen ik te bespeuren dat er ook bij de geletterden de taal er niet om loog. De Hollanders uitten zich vanuit een felheid, want voelden zich aangetast in hun eer. Zo worden de Belgen 'muitziek' genoemd en als 'vijanden' afgeschilderd.

Dit archief is een handgeschreven verslag in dichtvorm over de Tiendaagse Veldtocht. De auteur is Chr. Wunderlich die zijn dichtwerk opdroeg aan de Amsterdamse kolonel Johannes Luden, een Amsterdammer die kolonel was en leiding gaf aan een divisie van de Mobiele Noord-Hollandse Schutterij. Uit het eigendom van de familie Luden is een aantal documenten over de tiendaagse bewaard gebleven. Zo zijn er brieven, is er informatie over de betrokken manschappen, zijn er kranten én is er het gedicht van Wunderlich.

Ik heb hier enkele strofen gekopieerd en vertaald.

Dat m' op dien luistervollen dag

't Gebouw der staat zo fel zou krenken

Dat men er geen herstel op zag

Ja snood verraad in 't Belgies land

Dat 't meest verwekt word bij de grooten

Bragt al dit onheil ras tot stand'

En wist 't bestuur omver te stooten

O Neerlands volk uit s'harten grond

Is van alle kanten gekomen

Elk een bood zich vrijwillig aan

Om 't vloek gespuis te gaan bestrijden

Wien riep elk uit 't zal zo niet gaan

Wij zullen 't vaderland bevrijden

Holland ten zuiden, en ten Noord

De Geldersche, en ook de Vriezen

Als ook die uit het Gronings oord

Elk wilde nu geen tijd verliezen

Link naar Stadsarchief Amsterdam / Archief 922 / Archief van de Familie Luden en Aanverwante Families

Petra Robben, MA-student Open Universiteit, doet onderzoek naar overeenkomsten en verschillen van nationalistische uitingen van de Belgen en de Nederlanders rondom de Tiendaagse Veldtocht in 1831. Reacties op de blogposts zijn welkom. Stuur gerust een mail!

Eerherstel voor de Nederlanders en dieptepunt voor de Belgen: de Tiendaagse Veldtocht

Nicolaas Pieneman, De slag bij Houthalen (1834)

Collectie Rijksmuseum

Vandaag, 12 augustus 2017, is het 186 jaar geleden dat de Tiendaagse Veldtocht werd beëindigd. Tien dagen eerder trokken er duizenden Nederlandse soldaten in marstempo door de straten van de Belgische grensdorpen Poppel, Ravels, Postel. Een dag later vertrokken er wederom marskolonnes ‘op vijandelijke grond’, zoals de Zuid-Hollandse, Overijsselse en Utrechtse schutterijen richting Kalmthout en Kapelle. Aan het hoofd van de militaire operatie stond de kroonprins van Nederland, de latere koning Willem II. Vanaf 4 augustus stelde koning Leopold zich aan het hoofd van het Belgische leger. In zijn proclamatie verklaarde hij als Belg het land te zullen verdedigen en de moed van de burgerwacht, armee en ingezetenen in het algemeen te steunen.

De meest genoemde legers in België tijdens de Tiendaagse Veldtocht zijn het Maas- en het Scheldeleger. Op 8 augustus, de datum waarop de slag bij Hasselt plaatsvond, verdampte volgens Op de Beeck het gedemoraliseerde Maasleger. De Nederlandse legers beriepen zich toen al op de overwinning. Hadden de inwoners van Hasselt een week van tevoren de nieuwe Belgische koning ingehaald met een blijde intrede, op 8 augustus werden de Nederlandse prinsen plechtig ontvangen op het stadhuis van Hasselt, zo schrijft Johan Op de Beeck.

Vanaf 9 augustus kwam er een Franse interventie aan te pas, door de Belgen aangeroepen, waar de Nederlandse koning en regering geen oorlog mee wilden hebben. Op 12 augustus werd het Franse leger door de Leuvense bevolking met enthousiasme onthaald. Kroonprins Willem beloofde de stad te sparen op voorwaarde dat de Belgische soldaten zich terugtrokken. Bij wijze van eer mocht kroonprins Willem een triomfantelijke intocht in Leuven houden. Vanuit Nederlands perspectief werd dit dus gezien als een eerbetoon. In de Belgische herinneringen aan de 'Campagne de Dix Jours' wordt dit bevestigd: ‘De vijand mocht enkele uren Leuven bezetten om zijn victorie te markeren.’ Na de val van Leuven zou kroonprins Willem de vrijheidsboom op de Grote Markt, het symbool van de Belgische opstand, omgehakt hebben.

De Nederlandse taak was volbracht: ze hadden gedaan wat Koning en Vaderland hadden geëist. De Nederlanders zegevierden over de vijand. Na de Tiendaagse Veldtocht werd de kroonprins in Den Haag en Amsterdam als een held onthaald. De tiendaagse oorlog was voorbij en hoewel er 130 soldaten gesneuveld waren, was vanuit Nederlands perspectief de Tiendaagse Veldtocht als een militair succes te beschouwen, zo schrijven Rietbergen en Verschaffel. Naast dit eervertoon en enthousiasme had de veldtocht echter niet veel opgeleverd. Limburg werd aan Nederland toegewezen en Luxemburg verdeeld onder België en Nederland.

Anoniem, Spotprent op de wanhopige Belgen (1831)

Collectie Rijksmuseum

In de literatuur wordt er op verschillende manieren teruggekeken op de Tiendaagse Veldtocht. Zo schrijft militair historicus W.J. Knoop: ‘Er is in de handelingen van de prins van Oranje rond de Tiendaagse veldtocht iets buitengewoons en verhevends dat meer tot de poëzie dan tot de historische werkelijkheid schijnt te behoren.' Roon schrijft dat het conflict met de Belgen in die dagen leidde tot een zeldzaam hoog oplopend patriottisme’.  Volgens Johan Op de Beeck lag de nadruk van de Tiendaagse Veldtocht vooral op eerherstel: de eer van natie moest hoog worden gehouden. ‘De slag bij Ravels’ werd volgens Rietbergen en Verschaffel bruikbaar in de nationale propaganda vanwege de actieve deelname van de kroonpins Willem en prins Frederik. Waar de Nederlandse legers na de Tiendaagse Veldtocht nog meer trots waren op hun heldendaden, was voor de Belgen het geloof in de strijdbaarheid naar een dieptepunt gezakt.

Literatuur

• J. Op de Beeck, Het verlies van België. De strijd tussen de Nederlandse koning en de Belgische revolutionairen in 1830 (Antwerpen 2015).
• E.W.R. van Roon, Lotgevallen: De beleving van de diensplicht door de Nederlandse bevolking in de 19e eeuw (Proefschrift Universiteit van Amsterdam 2013).
• P.J.A.N. Rietbergen, T. Verschaffel, De erfenis van 1830 (Leuven 2006).

Petra Robben, MA-student Open Universiteit, doet onderzoek naar overeenkomsten en verschillen van nationalistische uitingen van de Belgen en de Nederlanders rondom de Tiendaagse Veldtocht in 1831. Reacties op de blogposts zijn welkom. Stuur gerust een mail!