Eerherstel voor de Nederlanders en dieptepunt voor de Belgen: de Tiendaagse Veldtocht

Nicolaas Pieneman, De slag bij Houthalen (1834)

Collectie Rijksmuseum

Vandaag, 12 augustus 2017, is het 186 jaar geleden dat de Tiendaagse Veldtocht werd beëindigd. Tien dagen eerder trokken er duizenden Nederlandse soldaten in marstempo door de straten van de Belgische grensdorpen Poppel, Ravels, Postel. Een dag later vertrokken er wederom marskolonnes ‘op vijandelijke grond’, zoals de Zuid-Hollandse, Overijsselse en Utrechtse schutterijen richting Kalmthout en Kapelle. Aan het hoofd van de militaire operatie stond de kroonprins van Nederland, de latere koning Willem II. Vanaf 4 augustus stelde koning Leopold zich aan het hoofd van het Belgische leger. In zijn proclamatie verklaarde hij als Belg het land te zullen verdedigen en de moed van de burgerwacht, armee en ingezetenen in het algemeen te steunen.

De meest genoemde legers in België tijdens de Tiendaagse Veldtocht zijn het Maas- en het Scheldeleger. Op 8 augustus, de datum waarop de slag bij Hasselt plaatsvond, verdampte volgens Op de Beeck het gedemoraliseerde Maasleger. De Nederlandse legers beriepen zich toen al op de overwinning. Hadden de inwoners van Hasselt een week van tevoren de nieuwe Belgische koning ingehaald met een blijde intrede, op 8 augustus werden de Nederlandse prinsen plechtig ontvangen op het stadhuis van Hasselt, zo schrijft Johan Op de Beeck.

Vanaf 9 augustus kwam er een Franse interventie aan te pas, door de Belgen aangeroepen, waar de Nederlandse koning en regering geen oorlog mee wilden hebben. Op 12 augustus werd het Franse leger door de Leuvense bevolking met enthousiasme onthaald. Kroonprins Willem beloofde de stad te sparen op voorwaarde dat de Belgische soldaten zich terugtrokken. Bij wijze van eer mocht kroonprins Willem een triomfantelijke intocht in Leuven houden. Vanuit Nederlands perspectief werd dit dus gezien als een eerbetoon. In de Belgische herinneringen aan de 'Campagne de Dix Jours' wordt dit bevestigd: ‘De vijand mocht enkele uren Leuven bezetten om zijn victorie te markeren.’ Na de val van Leuven zou kroonprins Willem de vrijheidsboom op de Grote Markt, het symbool van de Belgische opstand, omgehakt hebben.

De Nederlandse taak was volbracht: ze hadden gedaan wat Koning en Vaderland hadden geëist. De Nederlanders zegevierden over de vijand. Na de Tiendaagse Veldtocht werd de kroonprins in Den Haag en Amsterdam als een held onthaald. De tiendaagse oorlog was voorbij en hoewel er 130 soldaten gesneuveld waren, was vanuit Nederlands perspectief de Tiendaagse Veldtocht als een militair succes te beschouwen, zo schrijven Rietbergen en Verschaffel. Naast dit eervertoon en enthousiasme had de veldtocht echter niet veel opgeleverd. Limburg werd aan Nederland toegewezen en Luxemburg verdeeld onder België en Nederland.

Anoniem, Spotprent op de wanhopige Belgen (1831)

Collectie Rijksmuseum

In de literatuur wordt er op verschillende manieren teruggekeken op de Tiendaagse Veldtocht. Zo schrijft militair historicus W.J. Knoop: ‘Er is in de handelingen van de prins van Oranje rond de Tiendaagse veldtocht iets buitengewoons en verhevends dat meer tot de poëzie dan tot de historische werkelijkheid schijnt te behoren.' Roon schrijft dat het conflict met de Belgen in die dagen leidde tot een zeldzaam hoog oplopend patriottisme’.  Volgens Johan Op de Beeck lag de nadruk van de Tiendaagse Veldtocht vooral op eerherstel: de eer van natie moest hoog worden gehouden. ‘De slag bij Ravels’ werd volgens Rietbergen en Verschaffel bruikbaar in de nationale propaganda vanwege de actieve deelname van de kroonpins Willem en prins Frederik. Waar de Nederlandse legers na de Tiendaagse Veldtocht nog meer trots waren op hun heldendaden, was voor de Belgen het geloof in de strijdbaarheid naar een dieptepunt gezakt.

Literatuur

• J. Op de Beeck, Het verlies van België. De strijd tussen de Nederlandse koning en de Belgische revolutionairen in 1830 (Antwerpen 2015).
• E.W.R. van Roon, Lotgevallen: De beleving van de diensplicht door de Nederlandse bevolking in de 19e eeuw (Proefschrift Universiteit van Amsterdam 2013).
• P.J.A.N. Rietbergen, T. Verschaffel, De erfenis van 1830 (Leuven 2006).

Petra Robben, MA-student Open Universiteit, doet onderzoek naar overeenkomsten en verschillen van nationalistische uitingen van de Belgen en de Nederlanders rondom de Tiendaagse Veldtocht in 1831. Reacties op de blogposts zijn welkom. Stuur gerust een mail!